رمزگشایی از دیوان حافظ

به شعر حافظ شیراز می‌رقصند و نازند / سیه چشمانِ کشمیری و ترکان سمرقند

شعری این‌چنین که به فرموده‌ی سراینده‌اش، سیه چشمان کشمیری را به رقص می‌آرد و ترکان سمرقند را به نازش وا می‌دارد، تنها با این دو ویژگی (رقص‌انگیزی و نازآوری) به آوازهو نام نرسیده است، که ویژگی‌های بسیار دیگر دست به دست هم داده تا این شعر ترِ شیرین بتواند بر چکاد بلند پایگی بنشیند و چونان صدای سخن عشق در این گنبد دوّار بازتاب یابد و به یادگار ماند:

از صدای سخت عشق ندیدم خوش‌تر / یادگاری که در این گنبد دوّار بماند

کتاب «رمزگشایی از دیوان حافظ» نوشته‌ی دکتر قدمعلی سرامی و دکتر محمود صادقی‌زاده شرح و تفسیر 49 غزل از غزل‌های آغازین دیوان حافظ است که همراه با 19 مقاله سامان پذیرفته است. در این مجموعه همه‌ی غزل‌های خواجه شیراز با نگاهی منتقدانه ارزش‌گذاری شده و در سه گروه شاهکار( 167غزل)، خوب و زیبا (302 غزل) و ناخوب و ضعیف (26 غزل) طبقه‌بندی گردیده است. نکته‌های انتقادی بسیاری نیز چه در تفسیر غزل‌ها و چه در مقاله‌ها برجسته شده که درنگ در آن‌ها می‌تواند در دگرگونی نگاه خوانندگان ارجمند به حافظ و شعر وی تأثیرگذار باشد.
بخش پایانی کتاب گزارشی است درباره غزلی منسوب به حافظ با سر بیت: «این چه شور است که در دور قمر می‌بینم.» که در آن با شاهد و مثال‌هایی روشن نشان داده شده است که چون این غزل از نگاه موضوعی، زبانی، محتوایی و ذهنی با دیگر غزل‌های دیوان حافظ همانندی و هماهنگی بسیار دارد بی‌گمان می‌تواند در زمره‌ی غزل‌های اصلی این شاعر بزرگ جای گیرد.

در این کتاب نویسنده نگاهی انتقادی انداخته و یادآور شده که این آفرین‌گویی یکدست و یکسان به تمامت شعر حافظ، آن‌گاه در خور پذیرش است که واژه‌ی معرفت را بیرون از دایره‌ی عرفان و خداشناسی ببینیم و برای آن مفهومی فراگیر و همه‌سویه در نظر بگیریم و بگوییم که مراد از این معرفت تنها معرفت الهی نیست که معارف دیگر چون: «معرفت اجتماعی، سیاسی، ادبی، اخلاقی، تاریخی، فرهنگی و جز آن» را نیز در بر می‌گیرد، چراکه چون شعر وی را از آغاز تا انجام به خواندن بگیریم، درمی‌یابیم که در آن گذشته از موضوع‌های عارفانه، موضوع‌های غیرعارفانه‌ی فراوانی به چشم می‌خورد که هرکدام در جای خود، در خورِ درنگ‌اند.

از این رو پس از گزارشی تحلیلی آن را با سرنام غزل  پنجاه، در این پژوهش جای دادیم. امید که با کلیّت این کار که به مثابه‌ی مشتی از خروار است، به حافظ‌شناسی انتقادی روایی بیش‌تری داده باشیم و منطق این کار ارزشمند را به سهم خویش استوار و نیرومندتر گردانیده باشیم:

تا چه بازی رخ نماید بیدقی خواهیم راند  / عرصه‌ی شطرنج رندان را مجال شاه نیست

کتاب «رمزگشایی از دیوان حافظ» نوشته‌ی دکتر قدمعلی سرامی و دکتر محمود صادقی‌زاده در قطع وزیری و جلد گالینگور با تعداد 418صفحه از طرف نشر ترفند منتشر شده است.